بسم الله الرحمن الرحیم

نکاتی آسان برای تربیت فرزندان

کسانی که صاحب فرزند هستند این حقیقت را به خوبی می دانند که تربیت فرزندان، عملی طاقت فرسا و مسؤولیت بزرگی است که بر دوش والدین نهاده شده. الله جل جلاله می فرماید: {ای کسانی که ايمان آورده ايد، خود و خانواده ی تان را از آتشی که هيزم آن مردم و سنگ ها هستند دور نگه داريد}[1].

در حدیثی رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: "هر كدام از شما مسئول است، و از هریک از شما، در مورد زیر دستانش سؤال خواهد شد. رهبر جامعه، مسئول رعیت می ‌باشد. مرد، مسئول خانواده و زیر دستانش می‌ باشد. زن در خانه ی شوهر، مسئول زیر دستان خود است. خدمتگزار، مسئول است و از او در مورد اموال صاحبش و مسئولیت‌ های دیگرش، سئوال خواهد شد"[2].

پس باید هم پدر و هم مادر در تربیت فرزندان با یکدیگر سهیم باشند زیرا اگر یکی از آن ها در مسئولیتش سستی و کوتاهی کند باعث ایجاد نقص و کاستی در تربیت صحیح فرزندان خواهد شد.

باید در نظر داشته باشیم که فرزندان را بر اساس مقدار فهم و مرحله ای که در آن قرار دارند تربیت کرد. در این جا به طور مختصر اموری را که باید به فرزندان از همان دوران کودکی بیاموزیم را ذکر می کنیم. از جمله آدابی که باید به کودکان آموزش داده شود عبادتند از:

1.     زمانی که فرزندت توانایی سخن گفتن را پیدا کرد، کلمه ی "الله" را به او یاد بده.

2.     زمانی که به وی چیزی به عنوان خوراکی می دهی به دست راستش بده و از او بخواه که با دست راست آن چیز را بگیرد و بخورد.

3.     اگر غذا داغ باشد نباید در آن فوت کنی؛ زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم از فوت کردن در ظرف آب و غذا نهی نموده اند. اگر کودک ببیند که این کار را می کنی او به سرعت این عمل را یاد گرفته و به کار می برد[3]. همین طور هر کاری را که انجام بدهی کودک نیز آن را به سرعت آموخته و به کار می گیرد و این مصداق کلام رسول الله صلی الله علیه وسلم است که می فرمایند: "هر نوزادی بر فطرت سالم (اسلام) به دنیا می‌ آید. اما والدینش، او را یهودی، نصرانی یا مجوسی (زرتشتی) بار می ‌آورند"[4]. در حدیثی دیگر آمده است که الله تعالی می فرماید: "همانان من همه ی بندگانم را مسلمان و بر راه راست آفریدم؛ اما شیطان ها آمدند و آنان را از راه اصلی و دینشان دور ساختند"[5].

4.     اگر فرزندت به حرف آمده به وی در هنگام خوردن و آشامیدن، بسم الله را یاد بده، پس از مدتی خودش عادت می کند و می گوید: بسم الله.

5.     زمانی که فهمیدی می تواند ارکان اسلام، ایمان و احسان را یاد بگیرد به او آموزش بده. این امر به سن و عمر کودک محدود نمی شود زیرا توانایی های ذهنی کودکان با یکدیگر متفاوت اند.

ارکان اسلام: رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرمایند: "اسلام بر پنج چیز بنا شده است: گواهی دادن به اینکه هیچ خدایی جز الله یگانه وجود ندارد؛ گواهی دادن به اینکه محمد، فرستاده ی اوست؛ به پا داشتن نماز؛ دادن زکات؛ روزه گرفتن ماه رمضان و به جا آوردن حج"[6].

ارکان ایمان: رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرمایند: "ایمان یعنی: ایمان داشتن به الله، فرشتگان، کتاب های آسمانی، پیامبران و ایمان داشتن به برانگیخته شدن در آخرت"[7].

احسان: رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: "احسان آن است كه خدا را به گونه ای پرستش كنى كه گویى او را مى بينى و اگر تو او را نمى بينى او تو را مى بيند[8]"[9].

6.     یاد دادن وضو و احکام آن به کودکان.

7.     زمانی که در ظرفی غذا می خورد به او یاد بده که از جلو خودش بخورد. عمر بن ابی سلمه رضی الله عنه روایت می کند: "زمانی که پسر بچه بودم و در آغوش رسول الله صلی الله علیه وسلم قرار داشتم، دستم را داخل ظرف غذا به هر طرف می بردم. آن حضرت صلی الله علیه وسلم فرمودند: ای پسر! بسم الله بگو و با دست راست و از جلوی خودت، بخور"[10].

8.     وی را به انجام کارهای نیک عادت بده، زمانی که هفت ساله شد به او نماز را آموزش بده. رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: "به فرزندانتان در هفت سالگی دستور دهید که نماز بخوانند، زمانی که به ده سالگی رسیدند و از نماز خواندن خودداری کردند آنان را تنبیه کنید، و رختخوابشان را از یکدیگر جدا کنید"[11].

9.     زمانی که فرزندانت به سن ده سالگی رسیدند رختخواب آنان را از یکدیگر جدا کن[12].

10. آنان را به روزه گرفتن عادت بده. این کار به وی کمک می کند زمانی که به سن تکلیف رسید برایش سختی و مشکلی در روزه گرفتن ایجاد نشود. بخاری رحمه الله در کتابش بابی را به عنوان "روزه ی کودکان" نامگذاری می کند و این حدیث را برایش ذکر می نماید: " رُّبَيِّع دختر مُعَوِّذ رضی الله عنها می ‌فرماید: رسول ‏الله صلی الله علیه وسلم صبح روز عاشورا به روستاها و محله‏ های انصار، قاصد فرستاد تا اعلام كنند كه: (هركس از صبح، روزه نگرفته است، بقیه روز، روزه بگیرد. و هركس، روزه بوده است، روزه‏ اش را ادامه دهد). ربیع بنت معوذ رضی الله عنها می‌ فرماید: بعد از آن، ما روز عاشورا را روزه می ‌گرفتیم و فرزندان خردسال خود را نیز وادار به روزه گرفتن می‌ كردیم. و برای آنها عروسک های پشمی می‌ ساختیم. و هر وقت یكی از آنها به خاطر غذا گریه می‏ كرد، او را با آن عروسک، سرگرم می ‌كردیم تا اینكه وقت افطار، فرا می‏ رسید"[13].

11.  به فرزندت عقیده ی صحیح را یاد بده. به او آن چیزی را بگو که رسول الله صلی الله علیه وسلم به عبدالله بن عباس رضی الله عنهما فرمودند: "ای پسر! همانا من به تو چند سخن می آموزم: (دین و فرامین) الله را حفظ و رعایت نما؛ الله تو را حفظ می نماید، (دین و فرامین) الله را حفظ و رعایت نما؛ الله را در برابرت خواهی یافت، هرگاه چیزی خواستی فقط از الله بخواه و هرگاه کمک خواستی فقط از الله کمک بخواه، و این را بدان که اگر تمام امت ها متحد شوند تا به تو نفعی برسانند به تو هیچ نفعی نخواهند رساند مگر آنچه که الله برایت نوشته باشد و اگر تمام امت ها جمع شوند و بخواهند که به تو ضرری برسانند به تو هیچ ضرری نخواهند رساند مگر آنچه که الله برایت نوشته باشد قلم های (تقدیر) برداشته و صحیفه های (تقدیر) خشک شده اند"[14].

12. به فرزندت پند و اندرز بده همان طور که لقمان حکیم فرزندش را پند داد. الله تعالی می فرماید: {و زمانی که لقمان پسرش را اندرز می داد به او گفت: «پسر جان! به خداوند شرک نورز. به راستي که شرک ستمس بزرگ است. و به انسان درباره ی پدر و مادرش سفارش کرده ايم، مادرش با ضعف روز افزون او را آبستن بوده است. و باز گرفتنش از شير طی دو سال است. [انسان را سفارش نموده ايم] که شکرگزار من و پدر و مادرت باش که بازگشت همه ی به سوی من است. و اگر تو را بر آن داشتند که چيزی را شريک من قرار دهی که کمترين آگاهی از آن نداری، از آنان اطاعت مکن، و در دنيا به خوبی با آنان رفتار کن، و از راه کسی پيروی کن که به سوی من رو کرده است، سپس بازگشتتان به سوی من است آنگاه شما را از آنچه می کرديد آگاه خواهم ساخت. ای پسر جان! اگر - عمل نيک يا بد - به اندازه ی سنگينی دانه ی خردل باشد، آنگاه در درون تخته سنگی يا در آسمان ها يا در زمين باشد، خداوند آن را (در روز قيامت برای حساب) حاضر می گرداند، بی گمان خداوند باريک بين آگاه است. ای پسرم! نماز را بر پا دار، و امر به معروف و نهی از منکر کن، و بر هر آنچه به تو می رسد صبر کن، بی گمان اين ها از كارهایی هستند كه بايد بر آن عزم را جزم كرده و پایداری کرد.  و با بی اعتنايی از مردم روی مگردان، و مغرورانه در زمين راه مرو، بی گمان خداوند هيچ متکبر فخرفروشی را دوست ندارد. و در راه رفتنت اعتدال را رعايت کن، و از صدای خود بکاه (و هرگز فرياد نزن) زيرا زشت ترين صداها؛ صدای خران است}[15].

13. به فرزدانت یاد بده که هنگام داخل شدن به اتاق دیگران، ابتدا اجازه بگیرند. الله متعال می فرماید: {‏ای كسانی كه ايمان آورده ‌ايد! بايد بردگان شما و همچنين كودكانتان كه به حدّ بلوغ نرسيده‌ اند (ولی مسائل جنسی و عورت و غير آن را تشخيص می ‌دهند، به هنگام ورود به اطاق های خواب دیگران) در سه وقت اجازه بگيرند: پيش از نماز صبح، و در نيمروز هنگامی كه لباس های خود را در می ‌آوريد، و بعد از نماز عشاء. اين سه وقت (ويژه ی خلوت کردن) عورت شما است. بعد از اين سه وقت بر شما و آنان گناهی نيست بدون اجازه وارد شوند. ايشان دور و بر شما در رفت و آمدند و شما نيز دور و بر ايشان در رفت و آمديد. اين گونه خداوند آيه‌ ها را برای شما واضح و روشن می ‌كند (تا خويشتن را در پرتو احكام قرآنی، مؤدب به اخلاق اسلامي كنيد) و خداوند دانای حکیم است}[16].

14. به فرزندت اموری را که از آن منع شده بیاموز. ابوهریره رضی الله عنه می فرماید: "حسن بن علی رضی الله عنهما خرمایی از خرماهای صدقه را برداشت و در دهانش نهاد. رسول الله صلی الله علیه وسلم به وی فرمودند: کخ کخ، آن را از دهانت بیرون بینداز، آیا نمی دانی که ما صدقه نمی خوریم[17]"[18].

15. زمانی که برایش آیه یا حدیثی را می خوانی معنی آن را نیز به او یاد بده.

16. قلب فرزندت را متعلق به الله متعال گردان؛ زیرا بسیاری فرزندان دلبسته ی دنیا، مدارک و گواهی ها تحصیلی و غیره می شوند و بدین ترتیب قلب هایشان پر از توهم و خیال می گردد. اما زمانی که قلب متعلق و دلبسته به الله عزوجل باشد از این گونه توهمات رهایی یافته و از انجام امور بد دوری می کنند زیرا الله تعالی را ناظر بر اعمال خود می دانند.

مترجم: ام احمد

http://alnasiha.net